Inteko Ishinga Amategeko ya Australia iherutse kwemeza umushinga w’itegeko ribuza abana bari munsi y’imyaka 16 gukoresha imbuga nkoranyambaga. Iri tegeko risaba ko umuntu uwo ari we wese atemerera umwana uri munsi y’iyo myaka kujya kuri izo mbuga. Ibigo binyuranye by’imbuga nkoranyambaga, birimo Google na Meta (isosiyete igenzura Facebook na Instagram), byasabwe gushyiraho uburyo bwo kugenzura imyaka y’ababikoresha, naho utazabyubahiriza agahanishwa amande yagera kuri miliyoni $32.5.
Intego nyamukuru y’iri tegeko ni ukurinda abana ibyago bishobora kubageraho mu gihe bakoresha imbuga nkoranyambaga. Mu mezi 12 ari imbere, Australia izatangira kubahiriza iri tegeko, igaragaza ko ari intambwe ikomeye mu guhangana n’ingaruka mbi z’imbuga nkoranyambaga ku buzima bw’abana.
Imbuga nkoranyambaga zifite uruhare rukomeye mu buzima bwa buri munsi, ariko ku bana bakiri bato, zikunze kugendana n’ingaruka mbi zitandukanye, harimo:
1. Kwigiraho ibitekerezo bibi cyangwa imyitwarire mibi
Abana bakoresha imbuga nkoranyambaga bashobora guhura n’ibitekerezo bihungabanya imibereho yabo, birimo:
- Ihohoterwa ryo ku mbuga nkoranyambaga (cyberbullying): Umwana ashobora gutukwa, gusuzugurwa, cyangwa gusebywa ku mbuga nkoranyambaga, bikagira ingaruka ku buzima bwe bwo mu mutwe.
- Ibiyobyabwenge n’imyitwarire idakwiye: Imbuga nkoranyambaga zishobora kuba umuyoboro wo kumenyekanisha ibiyobyabwenge, ibyaha, cyangwa imyitwarire idakwiriye, bigatera abana kubyigana.
2. Ukwiyongera k’ubwigunge no guhangayika
Abana bakunda kwiyumvamo igitutu cyo gushaka gushimwa no kwemerwa ku mbuga nkoranyambaga, ibintu bishobora kubakururira:
- Kwiyumva nabi ku bw’imiterere yabo: Imbuga nkoranyambaga zerekana cyane ibigaragara neza, bituma abana batangira kwiyumva nabi ugereranyije n’abandi.
- Gukora ibintu batishimiye: Hari abana bashobora kujya mu bikorwa bihungabanya umutekano wabo cyangwa kwigira uko batari kugira ngo biheshe ishema imbere y’abandi.
3. Kwangiza imyigire
Kubera kumara igihe kirekire ku mbuga nkoranyambaga, abana benshi babura umwanya wo kwiga neza, bigatuma imitsindire yabo ihungabana.
- Igihe gihabwa ikoranabuhanga: Aho kwita ku masomo, abana benshi bakoresha igihe cyabo bareba amashusho cyangwa bandikirana ku mbuga nkoranyambaga.
- Kwiburira umwanya wo gusinzira: Kumenyera gukoresha imbuga mu masaha y’ijoro bihungabanya uburambe n’ubushobozi bwo kwibuka neza.
4. Ingaruka z’ubuzima bw’umubiri
Uretse ku bwonko no ku myitwarire, imbuga nkoranyambaga zigira n’uruhare mu kwangiza ubuzima bw’umubiri:
- Ikibazo cyo kutagera ku mikurire ikwiye: Kuguma mu ntebe igihe kirekire byangiza imyitozo ngororamubiri ikenerwa.
- Imbata y’ikoranabuhanga (digital addiction): Uko umwana akoresha imbuga cyane, niko bimubera ingeso, bigatuma yangiza igihe yagakoresheje mu bikorwa bifite akamaro.
5. Ibyago byo guhura n’abagizi ba nabi
Imbuga nkoranyambaga zishobora kuba inzira yoroshye yo guhura n’abashobora guhungabanya abana:
- Gusambanywa no guhemukirwa: Abagizi ba nabi bashobora kwiyoberanya bagashukashuka abana bakiri bato.
- Kwibwa amakuru yihariye: Abana badashishoza bashobora gutanga amakuru yabo bwite ku bantu batabizi, bikabashyira mu byago byo gukorerwa uburiganya cyangwa gushimutwa.
Icyo iri tegeko ry’Inteko Ishinga Amategeko ya Australia risobanuye
Iri tegeko rigamije guca intege izi ngaruka mbi, rikurikirana ibigo by’imbuga nkoranyambaga kugira ngo byemeze imyaka nyayo y’abakoresha serivisi zabyo. Nubwo ibigo nk’ibya Google na Meta bisaba ko ishyirwa mu bikorwa ry’iri tegeko ryasubikwa kugeza igihe bizashyiriraho uburyo bukwiye bwo kugenzura imyaka y’ababagana, Guverinoma ya Australia ivuga ko gutinza iri tegeko bishobora gukomeza gushyira abana mu kaga.
Umwanzuro
Imbuga nkoranyambaga, nubwo zifite akamaro mu gusangiza amakuru no kwigira ku ikoranabuhanga, zigira ingaruka mbi cyane cyane ku bana. Uburyo bwo kurengera abana binyuze mu mategeko nka ririya bwa Australia ni ingenzi, ariko nanone bisaba uruhare rw’ababyeyi n’abarimu mu gukurikirana imyitwarire y’abana no kubigisha uko bakoresha ikoranabuhanga mu buryo bwiza kandi bufite inyungu.